Konserwacja obrazów Feliksa Pęczarskiego (1804–1862) prekursora realizmu w malarstwie polskim to nazwa zadania, na które Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku otrzymało dotację w wysokości 30.000 zł. w ramach programu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego Wspieranie działań muzealnych.
Te środki wraz z dotacją Samorządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego umożliwią przywrócenie blasku czterem płótnom autorstwa najbardziej znanego XIX-wiecznego malarza związanego z Włocławkiem.
Kolekcja obrazów F. Pęczarskiego w MZKiD złożona z 10 obrazów (8 portretów i 2 scen rodzajowych) należy do największych w Polsce. Niestety stan zachowania kilku dzieł jest zły—to efekt wcześniejszych, nie zawsze prawidłowo przeprowadzonych konserwacji wykonanych przed ich zakupem, które zatarły w większości pierwotny wyraz oraz kolorystykę, a to zakłóca ich właściwy odbiór. Ze względu na rangę F. Pęczarskiego w sztuce polskiej, istnieje konieczność udostępnienia na stałe jego obrazów szerokiej publiczności. Muzeum planuje włączenie ich,jako najważniejszego elementu,do przygotowywanej wystawy stałej„Sztuka Kujaw i ziemi dobrzyńskiej XIX i 1. poł. XX w.” Ekspozycja będzie miała miejsce w gmachu Zbiorów Sztuki. Jej realizacja przewidziana jest w 2020 r.
Feliks Pęczarski urodził się w Warszawie w 1804 r. W l. 1818–1831 wychowywał się w Warszawskim Instytucie Głuchoniemych. Mając zdolności do rysunku, został skierowany do Oddziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Warszawskiego, uczył się sztycharstwa i malarstwa na Oddziale Sztuk Pięknych UW. — u J. F. Krethlowa, A. Blanka, A. Brodowskiego. Uczestniczył w wystawach, otrzymując wyróżnienia i medale. W roku 1828 był w Niemczech. W 1847 r. przeniósł się do Włocławka. W 1848 r. malarz poślubił Józefę Dyniewicz, w kościele pw. św. Jana we Włocławku. Po śmierci córek i żony (w 1852 r.) pozostał we Włocławku i tu zmarł 12.10.1862 r.
Dziś F. Pęczarski znany jest z niewielu prac, ale już ten dorobek — interesujący i urozmaicony świadczy o jego klasie artystycznej. Malował obrazy religijne i portrety, a sławę przyniosły mu obrazy rodzajowo-obyczajowe, często o satyrycznym wydźwięku, formalnie nawiązujące do malarstwa holenderskiego XVII w. Był przede wszystkim portrecistą, malował realistycznie, wiernie powtarzając fizjonomie modeli. Na modeli obrazów rodzajowych wybierał szulerów, lichwiarzy, amatorów herbaty, bywalców kawiarni. Stosował ekspresyjną mimikę i gestykulację — charakterystyczne dla głuchoniemych. Malował wyraziście, podkreślając każdy szczegół oblicza, ubrania i przedmiotów na stole, które stanowią swoistą martwą naturę. Wyjątkowo starannie przedstawiał detale, np. lichtarza ze świecą, gazetę, szklankę, a w ubiorach kobiet naszyjnik, kolczyki. Stosował sztuczne, kierunkowe światło, przez co uzyskiwał wyrazisty modelunek.
Obrazy znanego i cenionego w historii sztuki polskiej realisty są najcenniejszymi dziełami w kolekcji malarstwa Kujaw i ziemi dobrzyńskiej, gromadzonej w Dziale Sztuki MZKiD. Pierwszy obraz F. Pęczarskiego został zakupiony do zbiorów 48 lat temu. Każdy kolejny był wydarzeniem, gdyż prace artysty pojawiają się na rynku antykwarycznym niezwykle rzadko.W ramach popularyzowania twórców regionu, w 1990 r. miała miejsce pierwsza w Polsce wystawa monograficzna F. Pęczarskiego ze zbiorów własnych i wypożyczeń, nagrodzona w konkursie MKiDN„Wydarzenie muzealne roku”, a w l. 1997–2013 na ekspozycji stałej w Muzeum Historii Włocławka prezentowano 12 prac malarza, w tym 4 depozyty z Muzeum Narodowego w Warszawie. Obecnie obrazy przechowywane są w magazynie.
W skład wytypowanego do konserwacji zbioru,w ramach zadania Dzieła godne wystawiania. Konserwacja obrazów Feliksa Pęczarskiego (1804–1862) prekursora realizmu w malarstwie polskim,wchodzą: Portret kobiety (Lasockiej?, ok. 1850 r., Portret Ignacego Lasockiego, ok. 1850 r., Portret mężczyzny, 1849 r. i najcenniejszy w zbiorach muzeum we Włocławku obraz Amatorowie herbaty i Kuriera z 1826 r. Konserwacja obrazów zostanie przeprowadzona w Pracowni konserwacji Edyty Hankowskiej-Czerwińskiej we Włocławku.
W ramach zadania, pracownicy muzeum przygotują wystawienie 6 grudnia obrazu Amatorowie herbaty i Kuriera po konserwacji, a w trakcie „Niedzieli z kustoszem” 8 grudnia będzie można posłuchać prelekcji o malarzu. Dodatkowo pokazowi odnowionych dzieł towarzyszył będzie krótki film, ukazujący prace konserwatorskie.
Krystyna Kotula
Realizacja dzięki dotacji pozyskanej z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Wspieranie działań muzealnych oraz dzięki wsparciu finansowemu Samorządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego
Podpis do zdjęcia:
Feliks Pęczarski (1804–1862), Amatorowie herbaty i Kuriera, 1826 r., olej, płótno, wys. 108 cm, szer. 92,3 cm. Stan przed konserwacją.
