Pokrycia w 100 proc. kosztów podwyżek płac nauczycieli i rekompensaty dochodów utraconych w związku ze zmianami w podatku PIT – m.in. tego domagają się od rządu samorządowcy zgromadzeni na XIX Kongresie Gmin Wiejskich w Ossie (woj. łódzkie)
W drugim dniu Kongresu, w którym udział bierze ponad 500 samorządowców z całej Polski, odbyła się debata poświęcona kondycji gminnych budżetów.
„Złota era inwestycji samorządowych powoli się kończy” – powiedział Krzysztof Iwaniuk, przewodniczący Związku Gmin Wiejskich RP, zwracając uwagę na „niepokojące dane” dotyczące nadwyżki operacyjnej netto samorządów, czyli środków, z których mogą być finansowane inwestycje. Z przytaczanych przez niego danych wynika, że ujemną nadwyżkę ma dzisiaj 31 miast na prawach powiatu, 58 powiatów ziemskich (w kolejnych 46 jest ona niższa niż 1 mln zł) oraz 865 gmin (w kolejnych 751 jest ona niższa niż 1 mln zł).
Według samorządowców uczestniczących w Kongresie obecna sytuacja będzie w kolejnych latach powodem pogorszenia tych statystyk. „Pogarszająca się sytuacja finansowa w krótkim czasie, doprowadzi do znaczącego spadku inwestycji samorządowych, problemów z wykorzystaniem środków unijnych, a w skrajnych przypadkach do niewydolności w realizacji podstawowych zadań i usług publicznych, co nie pozostanie bez wpływu na kondycję państwa” – alarmują w przyjętym w czwartek stanowisku.
Przedstawiciele gmin wiejskich i miejsko-wiejskich przyznają, że w ostatnich kilkunastu latach gminy obserwują wzrost dochodów podatkowych z tytułu udziału w podatkach PIT i CIT – w latach 2015–2018 łączny wzrost wpływów z tego źródła wyniósł według nich 15,43 mld zł. Zwracają jednak uwagę, że „w przeważającej liczbie gmin z obszarami wiejskimi podatek CIT jest śladowy, a podatek PIT w gminach typowo rolniczych nie ma decydującego znaczenia”. Tymczasem wzrosły samorządowe wydatki związane z płacami czy z kosztami usług publicznych.
„Łączne wydatki budżetów jednostek samorządu terytorialnego związane z rosnącymi kosztami realizacji zadań publicznych wyniosły w ciągu ostatnich czterech lat 19,16 mld zł, a co za tym idzie przewyższały faktyczny wzrost dochodów z PIT i CIT o 3,73 mld zł” – wskazują samorządowcy.
Jak podkreślają, sytuację finansową samorządów pogarsza fakt, że rząd realizuje pakiet kolejnych zmian w systemie podatkowym, na który składają się: likwidacja PIT dla osób poniżej 26 roku życia, zmniejszenie stawki PIT w I grupie podatkowej z 18 do 17 proc. oraz dwukrotny wzrost kosztów uzyskania przychodów.
„Zmiany te będą skutkować ubytkiem wpływów z PIT o 14,45 mld zł., co daje 7,21 mld zł mniej wpływów do budżetów samorządowych w skali roku. Dodatkowo, w związku z zapowiadaną likwidacją Otwartych Funduszy Emerytalnych, samorządy utracą udział w PIT od wypłat środków z tego tytułu szacowany na ok. 8,25 mld zł w ciągu kolejnych lat” – wyliczają samorządowcy.
Dlatego apelują do rządu i parlamentu „o dostrzeżenie tej trudnej i szybko pogarszającej się sytuacji”. Domagają się rekompensaty utraconych dochodów w podatku PIT, pokrycia 100 proc. kosztów rosnących płac nauczycieli, przywrócenia kompetencji do kształtowania sieci szkolnej samorządom, co będzie źródłem racjonalizacji wydatków na oświatę i uwzględnienia waloryzacji zadań zleconych z ramienia administracji rządowej o wskaźnik wzrostu płacy minimalnej.
Ministerstwo Finansów poproszone przez Serwis Samorządowy PAP o komentarz do stanowiska uspokaja, że „JST nie odnotują ubytku dochodów, a wręcz przeciwnie ponowny wzrost”.
„Analiza sytuacji finansowej JST w latach 2014-2019 pokazuje, że dochody ogółem samorządów systematycznie rosną i ich sytuacja finansowa jest dobra” – zapewnia resort finansów. „Planowane na 2020 r. dochody jednostek samorządu terytorialnego z tytułu udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych – mimo wprowadzonych zmian podatkowych o charakterze prospołecznym – utrzymują się na zbliżonym poziomie co w 2019 r., natomiast na rok 2021 szacuje się wyraźny, skokowy wzrost dochodów z tego tytułu o około 4,5 mld zł (tj. o 8,1 proc.) w stosunku do planowanych wielkości na 2020 r.” – prognozuje MF.
Istotnemu wzrostowi w 2020 r. mają ulec również dochody jednostek samorządu terytorialnego o charakterze dotacyjnym i subwencyjnym.
„Planowana na 2020 r. subwencja ogólna dla jednostek samorządu terytorialnego będzie wyższa o około 4,5 mld zł niż w 2019 r., a istotna część tej puli przypadnie gminom wiejskim” – wskazuje MF.
Resort przypomina też, że kwestie dotyczące sytuacji finansowej jednostek samorządu terytorialnego, w tym kwestie podatkowe, były przedmiotem dyskusji na posiedzeniu Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, na którym ustalono, że będą prowadzone prace w zakresie przeglądu finansów samorządowych i wyznaczenia kierunków zmian. W pracach zespołu, oprócz przedstawicieli strony rządowej i samorządowej uczestniczyć będą także przedstawiciele środowisk naukowych.
W XIX Kongresie Gmin Wiejskich bierze udział ponad 500 samorządowców z całego kraju. Głównym tematem wydarzenia jest ochrona środowiska i rozwój obszarów wiejskich.
